Urte amaiera heltzen denean, askok, norbanako mailan, amaitzear den urteak emandakoak errepasatzeko ariketa egin ohi dute. José Antonio Santano Claveroren 2023. urtearen berrikusketak azken gorabehera garrantzitsu bat izango du izan ere, berriki Garraioen eta Mugikortasun Iraunkorraren Estatu idazkari izendatu dute. Horrela, Irun 2024. urtea norabide ezberdin batekin hasiko du. Jarraian, José Antonio Santanok Irungo alkate bezala, izendapen berriaz jakin aurretik, eskainitako azken elkarrizketa duzue.
Aurten ere Gabonak data berezia izango dira hirian, ezta?
Bai, denbora bat daramagu apustu sendoa egiten kulturan, kirolean eta gizarte jardueran gure hiria gauza positiboak gertatzen diren ekitaldi hiri bihurtzeko. Gabonak oso une garrantzitsuak dira hiri ekonomiarentzat ere. Beraz, inguruko familien erakarpena bultzatzen duten neurriak konbinatzen ditugu, Irun Gabonak dibertigarriak eta interesgarriak izango diren tokia izango baita, eta, aldi berean, gure merkataritzari eta ostalaritzari hobetzeko aukera eskaintzen diegu. Horrek gure enplegua eta hiriaren irudia hobetzen ditu, eta Gabonetan nabaritu egingo da, noski.
“Hiria hobetzen ari da eta jendeak hori baloratzea garrantzitsua da”
Urtearen amaiera gerturatzen ari denez, zein izango litzateke Iruni dagokionez 2023az egiten duzun balorazioa?
2023 hauteskunde urtea izan da, eta hauteskunde urteak beti dira bereziak, lautik bat baitira. Nik uste dut horrek ia dena markatzen duela, hauteskundeak baino lehen kanpainaldi batean sartzen zarelako eta, ondoren, emaitza kudeatu eta gobernu berria martxan jarri behar delako. Nik azpimarratuko nuke milaka irundarrek gugan jarri duten konfiantza. Guretzat hori beti da ardura, konpromisoa eta harrotasuna hiria zuzentzen urte asko eman ondoren. Nire ustez, beste leku batzuekin alderatuta, Irunen azkenaldian eremu politikoan bizi den konkordia da gure hiriaren bereizgarria. Niri gustatzen zait nabarmentzea talde guztiok dugun ezberdintasunetik abiatuta gai garela akordioak lortzeko. Horren erakusle da duela gutxi udalen mankomunitateko tasak eta zergak onartu ditugula, gehiengo zabalarekin eta portaera eta jarrera positiboekin. Orain 2024ko aurrekontuak bideratu behar ditugu, inoiz ikusi gabeko 100 milioi euro baino gehiagoko aurrekontu kontsolidatuarekin, eta, beraz, oso kopuru garrantzitsua da. Beharrezko zifra da hiri apustua egiteko eta gure herritarren bizi kalitatea hobetzeko. Irun, batez ere hemen bizi garenontzat eta lan egiten dugunontzat, hiri erreferente bihurtu nahi dugu.
Lortu al du Irunek 2023an zehar ekitaldien hiria izatea?
2023an zehar ekitaldi asko izan ditugu eta 2024an ere askoz gehiago izango ditugu, adibidez, Itzulia Irunen hasiko da. Aurten Frantziako Tourra bertatik pasa da eta aurreko urtean La Vueltako etapa baten irteera izan genuen. Urtea amaitu aurretik ere Asobal Kopa izango dugu Artalekun. Ekitaldien hiria izateko asmo horrek garrantzi estrategikoa du; izan ere, hiri ekonomiari laguntzeaz eta hirian bizi garenontzat proposamen erakargarria izateaz gain, hiriaren irudi oso positiboa proiektatzen du. Hori dela eta, mundu osoan hitz egiten da hari buruz, milioika pertsonak segitutako ekitaldiak baitira. Horrek erakusten du, halaber, hiria gai dela ekitaldi handiak antolatzeko, edozein hirik ezin baititu horrelako ekitaldiak antolatu. 2024an ere bide horretan jarraituko dugu lanean.
Hauteskunde urtea denez, agintaldia luzatzeko helburu nagusia bete duzuela esango zenuke?
Guk hauteskundeetarako helburu bat genuen: gure hiri proiektuaren erakargarritasunari eustea. Alkate gisa eta gobernu talde berarekin errepikatzea ez da berez helburua, baizik eta gure proiektua gehiengo handi batek partekatzea, hori da helburu garrantzitsuena niretzat, horrek ematen baitizu konfiantza eta aurrera egiteko aukera. Halaber, baieztatzen du orain arte egin dugunak, gure arrakastarekin eta gure akatsekin, akatsak beti baitaude, gehiengo zabal baten babesa duela. Guk hiria gobernatzen dugun arren, zeharkakotasun mezu bat helarazi nahi dugu, badakigulako ez dugula arrazoi osoa gai guztietan, ezta ordu guztietan ere. Proposamen nagusi batean oinarrituta, zenbat eta akordio zabalagoak lortu, orduan eta hobeto. Izan ere, zenbat eta gusturago sentitu gehiengoa hiri eredu batekin, orduan eta hobea izango da, jendea hobeto sentitzen baita. Hiriak egunerokotasuna garatzen den espazioa dira eta jendeak eroso sentitu behar du bertan.
(Iturria: Irungo Udal Artxiboa, zk.: 33958).
21 urtez Irungo udaletxearen buru izan ondoren, denbora honetan guztian hiriaren eraldaketaren lekuko eta eragile zuzena izan zara. Zer aldatu da Irunen?
Irun asko aldatu da, komunikazioa bezain sinplea den zerbaitetik hasita; izan ere, duela 21 urte ez zegoen sare sozialik, eta horrek eragina du herritarrekin harremanetan jartzeko orduan. Orain harremana inoiz baino zuzenagoa eta jarraituagoa da, izan ere, mundu guztiak du edonoiz informazioa eskuratzeko aukera, eta uste dut horrek eragin handia izan duela politikariek herritarrekin eta herritarrek beren artean duten harremanean.
Hiri ereduak ere aldatu egin dira; izan ere, autoek protagonismo txikiagoa duten hirietarantz goaz, eta garraio publikoak presentzia handiagoa du CO2 gutxiago isuriz, autobus elektrikoen aldeko apustua eginez. Hori guztia emisio txikiko eremuekin eta zerbitzu publiko hobeak eskaintzen dituzten hiri atseginenekin lotuta dago. Duela 20 urteko Irunek ez zuen Haurtxokorik, adinekoen lokalik, gizarte zentrorik edo kirol ekipamendu askorik. Imajina ezazu azken 21 urteetan hiriak izan duen bilakaera. CBA liburutegirik, Oiasso museorik edo Ficoba museorik ere ez genuen. Orduko hiria beste hiri bat zen gaur egungoarekin alderatuta. Nire ustez, batzuetan ez gara jabetzen hiria eraldatzeko guztion artean egin dugun ahalegin ekonomikoaz. Nik datu bat emango nuke: azken 21 urteotan Irunek 300 milioi euro baino gehiago inbertitu ditu hirian, udala ez diren beste erakunde publiko batzuekin egin diren inbertsio batzuk kontuan hartu gabe.
“Imajina ezazu azken 21 urteetan hiriak izan duen bilakaera”
Etorkizuneko erronkei aurre egiteko azkar aurrera egiten ari den hiriaz ari gara. Merkataritza eraldatzen ari da eta denok lagundu behar dugu horretarako. Beste gai garrantzitsu batzuk ere baditugu, arrakala digitala edo klima aldaketa, adibidez, eta horiek oso erabakigarriak izango dira etorkizunean. Itsasoaren maila igotzen ari da, eta guk ibai bat dugu, mareen eragina jasaten duena, eta horrek prebentzio neurriak hartzera eramango gaitu. Oso gauza zailak dira konprometitzen gaituztenak, eta garrantzitsuena pertsonak izan behar dira, gizonen eta emakumeen arteko berdintasuna helburu izan behar dugularik. Nik uste dut erronka globalak direla, baina herri bakoitzean neurri zehatz bihurtu behar direla aurrera egiteko.
Zeintzuk izan dira urte hauetan guztietan alkate gisa bizitako unerik politenak?
Asko dira. Batzuk kultur arloan lan egiten duen hiriko jendeak jasotako sariei edo kirol lorpen arrakastatsuei lotuta daude. Nire ustez, alkate gisa, kalera irten eta jendeak aurrera egiteko ahalegina aintzat hartzen duela sentitzen dut. Hiria hobetzen ari da eta jendeak hori baloratzea garrantzitsua da. Hobekuntzak arlo askotan gertatzen ari dira: garraio publikoaren hobekuntzan, kaleen hobekuntzan, zerbitzuetan edo adinekoentzako arretan. Hiriaren harrotasuna gauza txikien batuketa da. Arrakasta handiez denok gogoratzen gara, baina garrantzitsua iruditzen zait hiriak aurrera egitea etengabe, eta jendeak hori aitortzea da gehien harrotzen nauena.
“Nire ustez, batzuetan ez gara jabetzen hiria eraldatzeko guztion artean egin dugun ahalegin ekonomikoaz.
Alkate bezala gertaera desatseginei edo zailtasunei ere aurre egin behar izan diezu, noski.
Horiek ere asko dira. Politikan bizitza arruntean bezala gertatzen da, gauza txarrak ahaztu nahi dituzula eta orrialde horiek azkar pasatzen saiatzen zarela, bizitza etorkizunera begiratzea baita. Hau gidatzea bezala da, denbora guztian atzerako ispiluari begiratzen badiozu, bermatuta dago lehenago edo geroago kolpea hartuko duzula. Noizean behin ondo dago atzerako ispiluari begiratzea, baina garrantzitsuena aurrera begiratzea da. Batzuetan, samintasun hori alderdi politikoen arteko harremanetik dator. Baina benetan kezkatzen zaituena da etxebizitza arazoak dituzten pertsonak ikustea, adinekoak bakardadean, familiek zailtasunak izatea hilaren amaierara iristeko edo haurrek eta gazteek aukera berdinak ez izatea, beren gaitasunak alde batera utzita. Kezka txiki horiek, ahal duzun neurrian eta zure gaitasunen arabera, konpontzen saiatu behar duzu, egoera hobetzen ahalegindu behar duzu. Iragana ondo dago nondik gatozen jakiteko, baina etorkizuna da bizitza aldatuko diguna eta aldaketetara egokituko dena.
“Etorkizuneko erronkei aurre egiteko azkar aurrera egiten ari den hiriaz ari gara”
Zein izango dira hiri gisa 2024rako erronkak?
2024a Irunen eraldaketa handiak abian jartzeko urtea izango da. Adifek iragarri berri duen geltokiaren obren hasieraz pentsatzen ari naiz. Obra luzea izango da, ia 3 urte iraungo baitu, baina geltoki berri bat izatea lortuko dugu, trenbide espazio hori guztia eraldatzeaz gain. Espero dut laster abiadura handiko trena ere hirira iritsiko dela, eta horrekin batera Ventas-Landetxa auzoaren eraldaketa, pasabidea oinezkoentzat egokituko baita. Auzoetako zerbitzu publikoak ere hobetuko dira, esate baterako, San Migel auzoan zentro zibiko bat eraikitzea. Urrats erabakigarriak egingo ditugu klima-aldaketaren aurkako borrokan, hiriko erdigunean emisio apaleko eremua ezarriz. Era berean, oinezkoei laguntzeko eta garraio publikoa merkatzeko neurriak hartu nahi ditugu. Pertsonei lotutako zerbitzuek ere garrantzi handia izango dute, hala nola bakardadean bizi diren adinekoekin, gizonen eta emakumeen arteko berdintasunaren aldeko borrokarekin edo familiei laguntzearekin loturik. Eraldaketa garrantzitsuak izango dira hiriarentzat, hala nola San Miguel-Anaka urbanizazio obren hasiera edo Korrokoitz eremuko jarduketak. 2024a urte berezia izango da, duela urte batzuk egiteke ditugun jarduerak abiaraziko direlako, eta horrek esan nahi du urte bete barru aurkituko dugun hiriarekin iraganetik ditugun zor batzuk ordainduko ditugula.
Eta pertsonalki nola begiratzen duzu etorkizunera?
Garbi utzi nahi dut oso harro nagoela Irunez eta urte hauetan izan duen bilakaeraz. 2002ko irailaren 10ean, Irungo beste alkate handi batek, Alberto Buenek, alde egin ondoren, nire hiriko alkate izateko ametsa eta ohore handia bete nituen. Ordutik hona 21 urte hauetako egun guztietan bizi eta lan egin dut Irun gero eta hiri hobea bihurtzeko. Irun gaur egun hiri hobea dela pentsatu nahi dut, beti harro sentiarazi nauen hiria baita. Beti maitatu izan dudan eta maitatuko dudan hiria da. Orain, Irunentzat aukera sinestezina irekitzen da, hiria handia egiten jarraituko duten erronkez eta proiektuz betea egongo baita. Ezin dut aipatu gabe utzi, nire agurrean, Irunek etorkizun oparoa duela, Via Irun proiektuaren hasieraren aurrean, geltoki berriarekin aro berri bat hasiko baita hiriarentzat. Hemendik aurrera, nire ardura berrietatik espero dut etorkizuneko espazio berri hori eta hiriarentzako aukerak sendotzen eta garatzen laguntzen jarraitzea. Erronka berri hau bereziki ilusionagarri egiten duen zerbait da. Irungo alkate izateari uzten diot, baina zintzotasunez eta esfortzuz lanean jarraituko dut, beti bezala, etortzeke dauden erronka zirraragarrietan, eta beti eramango dut Irun nire bihotzean.
José Antonio Santano Clavero
José Antonio Santano Clavero zuzenbidean lizentziaduna da eta 1983an hasi zuen bere ibilbide politikoa, Irungo Udalean zinegotzi lanetan, orduan Espainiako zinegotzirik gazteena izan zelarik, eta 1988ra arte egon zen karguan. Irungo Udaleko zinegotzia izan zen 1983 eta 1988 artean. Enpresa pribatuan bi urte baino gehixeago eman ondoren, 1991-1995 aldian Gipuzkoako foru diputatu gisa itzuli zen politikara. 1999an Irungo udaletxera itzuli zen, eta 2002ko irailaren 10ean Alberto Buen alderdikidearen lekua hartu zuen alkatetzan. 2003ko maiatzeko udal hauteskundeetan gehiengoa lortu ondoren, alkate izendatu zuten berriro ekainaren 14an egin zen Udal berria eratzeko Osoko Bilkuran. Berriki Garraioen eta Mugikortasun Iraunkorraren Estatu idazkari izendatua izan da eta 2023ko azaroaren 11n José Antonio Santanok uko egingo zion bere karguari eta zinegotzi aktari.
