Itziar Sistiaga eta Naroa Gamazo, idazleei elkarrizketa
Itziar Sistiagak, literaturaren munduan 10 urtez gogor lan egin ondoren, lortu du bere izenak eta lanak errekonozimendua izatea. Oraingoan beste formatu batean merkaturatzea erabaki du, “La narradora loca” izenburupean bere lehen idazketa-liburua argitaratuz. Bestetik, Naroa Gamazo literaturaren munduan sartu berri da “Tratado sobre la nariz” izeneko bere lehen lana argitaratuz. Bere lehen argitalpenean Naroa Gamazok emakumearen identitate eraikuntzari buruzko gogoeta proposatzen dio irakurleari. Esperientzia maila ezberdina izan arren, bi idazleek adiskidetasuna eta pertzepzio asko partekatzen dituzte.
Nola ezagutu zenuten elkar?
Itziar: Ni Fotokopera joaten naiz, Naroak lan egiten duen inprentara, nire eskuizkribuak eta lanak inprimatzera. Niri beti iruditu izan zait Naroa dela Irun osoko erakusleiho politenak egiten dituen emakumea. Eskuizkribu horietako bat inprimatzen ari nintzela hasi ginen liburuez hitz egiten, eta Naroak esan zidan bazuela zerbait buruan. Egun batez kafe bat hartzeko geratzea proposatu nion, ahal zuen guztian laguntzeko.
Naroa: Hori da, hala izan zen. Lehenespenez, gauzak inprimatzen dituzunean ez zara kuxkuxean hasten, baina egia da jakin banekiela Itziar idazlea zela, agerikoa baitzen. Egia esan, berak, beti oso modu atseginean laguntzeko bere prestutasuna erakutsi dit. Eskaini didan baldintzarik gabeko laguntza oso garrantzitsua izan da, eta hortik konplizitatea eta adiskidetasun harreman oso polita sortu da.
Emakume idazleen arteko batasuna eta babesa garrantzitsua dela uste duzue?
Naroa: Kasu honetan, Itziarren esperientziak eta ibilbideak, lankide gisa ez ezik, erreferente gisa ere oso lagungarriak izan zaizkit. Laguntza hori oso garrantzitsua izan da, babes emozionalaz gain.
Itziar: Niri modu naturalean ateratzen zait besteei laguntzea. Izan ere, nik bere garaian, duela 10 urte, hasi nintzenean ere, lagundu zidaten pertsonak izan nituen alboan, eta badakit zein garrantzitsua den une jakin batean bakarrik ez sentitzea.
“La narradora loca”
Zure kasuan, Itziar, zure lehen liburua ez izan arren, “La Narradora Loca” obrarekin estilo berri batean murgildu zara zure lehen idazketa-liburua sortzeko, ezta?
Itziar: “La Narradora Loca” lanean, azken 10 urtetan nire ogibidea izan den horretan ikasi dudan guztia biltzen dut, hau da, idazketa sortzaileko eta idazketa emozionaleko eskolak ematen nituen bitartean ikasitakoa. Etengabe harremanean nago idatzi nahi duen jendearekin eta ia beti blokeo berdinen aurrean daudela ikusi ahal izan dut. Ikasle batek ikastaro baten amaieran esan zidan barruan zeraman narratzaile eroa iratzarri nuela, eta une horretan ikusi nuen ideia hori nola edo hala aprobetxatu behar nuela. Urte hauetan guztietan egin dizkidaten galderak bildu ditut, eta zalantza horiek idazkera ulertzeko nire modutik erantzuten saiatu naiz, autoezagutzarekin eta zentzu komunarekin zerikusi handia baitute.
Erraza egin zaizu zure ezagutzak islatzea beste batzuei laguntzeko?
Itziar: Nik uste dut ezagutzen nauenak nabarituko duela liburua nik zuzenean hitz egingo banizu bezala idatzita dagoela. Saiatu naiz klase bateko nire izaeratik ez urruntzen. Gertutasun hori sortzea gustatzen zait, ez baitzen nire asmoa eskuliburu teknikoegia idaztea, horrela lortzen duzun gauza bakarra ikaslea berriro blokeatzea delako. Adibide sinpleen bidez jendeari ulergarri egin nahi izan diot zer galdera egin behar dizkion bakoitzak bere buruari istorio bat aurrera ateratzeko.
Nori uste duzu baliagarri gerta dakiokeela liburua?
Itziar: Nik uste dut idaztea gustuko duen pertsona orori, adina edozein dela ere, liburu hau oso ondo etor dakiokeela. Eta, jakina, baita jakin-mina duen ororentzat ere, zenbat eta jende gehiago erakarri liburuak, orduan eta hobeto. Argi daukat liburuek beti pertsona egokiengana iristea lortzen dutela.
“Argi daukat liburuek beti pertsona egokiengana iristea lortzen dutela”
Itziar Sisitiaga, idazlea
“Tratado sobre la nariz”
Zure kasuan, Naroa, nola hartu duzu zure lehen liburua argitaratzeko erabakia?
Naroa: Nik betidanik idatzi izan dut, kazetaritza eta ikus-entzunezko komunikazioa ikasi nituelako. Nire ikasketek eta literaturarekiko grinak oso gaztetatik ahozko eta idatzizko adierazpenaren aldeko joera piztu zuten nigan. Nire kasuan, idazteko bulkada bizitzeko modu gisa ulertzen dut, eta premia pertsonal baten ondorio da. Idazteak nire barruarekin harremanetan jartzeko beste kanal bat sortzea ahalbidetzen dit. Ideiak ordenatzeko balio dit, eta, batez ere, kezkatzen nauten gaiei buruz hitz egiteko. Uste dut idazteak emakume kezkati hori konfinatzeko eta beste emakume bat izateko aukera ematen didala, nire prestakuntzan aurrera egiteko.
“Nire ikasketek eta literaturarekiko grinak oso gaztetatik ahozko eta idatzizko adierazpenaren aldeko joera piztu zuten nigan”
Naroa Gamazo, idazle hasiberria
Zergatik erabaki zenuen emakumearen identitate-eraikuntzaren gaiari heltzea?
Naroa: Nik uste dut eskola horretatik natorrela. Simone de Beauvoirren “El segundo sexo” deskubritu nuen fakultatean nengoenean, eta hura iraultza izan zen niretzat. “El segundo sexo” feminismoarentzat biblia kristautasunarentzako bezain garrantzitsua dela uste dut. Horren ondoren, askoz gehiago etorri ziren horrelako literaturarekiko interesa piztu zidatenak. Ez zait gustatzen emakume literaturaren etiketa jartzea, baina egia da beti interesatu zaizkidala idazterakoan emakumearengan pentsatzen zuten emakume idazleak. Bai saiakeraren ikuspegitik, bai literaturan eta fikzioan.
Izenburuak erreferentzia zuzena egiten dio historikoki emakumearen itxura fisikoari eman zaion garrantziari?
Naroa: Tratado sobre la nariz
Naroa: Aurreko egunean, CBAko aurkezpenaren hasieran, horri buruz pixka bat hitz egiten hasi nintzen, jende askok galdetzen didalako. Lehen begiratuan badirudi sudurrean tratatu hitza ez dela oso ondo egokitzen. Hala ere, eleberriaren historiarekin zerikusi handia duen zerbait da. Gaur egun edertasunaren eraikuntzari dagokionez, uste dut Nietzschek erabiltzen zuen esaldi horrek, estereotipoak eta klixeak munduaren berdura bihurtzeko arriskuan daudela adierazten duen esaldiak, ezin hobeto islatzen duela nire iritzia. Nik uste dut orain emakumeen edertasuna neurri handi batean eraikitzen dela oso zalantzagarriak eta arriskutsuak iruditzen zaizkidan estereotipo horietan oinarrituta. Kasu honetan, pertsonaiaren bidez egindako hitzaldi helburuak izan dira.
Uste duzue gaur egun oraindik ere nabarmena dela emakumeen eta gizonen arteko aukera desberdintasuna liburu bat argitaratzeko orduan?
Itziar: Nik, gaur egun, esango nizuke, nire ikuspuntutik, gauzak hainbeste aldatu direla, ezen benetan inportanteena baita jarraitzaile gehiago edo gutxiago izatea sare sozialetan. Liburuan idatzi dudan esaldi batek dioen bezala, “ezta influencer bakar bat ere bere libururik gabe”, benetan pentsatzen baitut hori horrela dela. Amazoni erreparatzen badiozu, nik, haiekin argitaratu berri baitut, gehien saldutako 50 liburuak errepasatuz azkar ikusiko duzu literaturarekin zerikusirik ez duten pertsonaia publikoen liburu batzuk daudela. Horregatik uste dut orain ez duela hainbeste axola emakumea edo gizona zaren, baizik eta literaturaren atzean dagoen negozioa.
“Horregatik uste dut orain ez duela hainbeste axola emakumea edo gizona zaren, baizik eta literaturaren atzean dagoen negozioa”
Itziar Sisitiaga, idazlea
Naroa: Niri ez zait gustatzen emakumeentzako literaturaren etiketa hori. Egia da historikoki, esaterako Corín Telladok idatzitako edo telenobelek garatutako genero arrosa bat egon dela, emozioekin oso lotuta egon dena. Emakumea beti egon da emozionaltasunarekin lotuta. Gizon eta emakume edo gazte eta zahar etiketa estereotipiko horiek gainditu ditugula pentsatu nahi dut. Nire ustez, protagonista gizona den istorio bat idatzi izan banu, ez lidakete inoiz galdetuko gizon guztien izenean ari naizen. Nire buruarekin zerikusia duelako idazten dut, eta hori, besteak beste, emakumea naizelako da.
“Niri ez zait gustatzen emakumeentzako literaturaren etiketa hori”
Naroa Gamazo, idazle hasiberria
Literaturaren magia
Zuen liburuak Liburuaren Nazioarteko Egunerako egun gutxi falta direnean argitaratu dira. Kasualitatez edo ez?
Itziar: Egia esaten badizut, nik ez nuen kontuan hartu nire liburua Liburuaren Nazioarteko Eguna baino lehen arterako zenik. Nire kasuan gauza askoz pertsonalago baten ondorioa izan da, urte hasieran nire ama hil baitzen. Gertakari horrek nobela batekin bueltaka nenbilela harrapatu ninduen, baina ez nuen lan hori aurrera ateratzeko indar nahikorik. Hala ere, ez nuen geldirik egon nahi, eta aprobetxatu dut liburu hau tiraderan gordeta neukala, maketatzea besterik falta ez zitzaiola. Bistan denez, primeran datorkit Liburuaren Nazioarteko Eguna liburu berria ezagutzera emateko. Maiatzean liburuaren hainbat aurkezpen egingo ditut hemen inguruan: maiatzaren 5ean Errenteriako Noski Liburu dendan arratsaldeko 19:00etan, maiatzaren 12an Donostiako Zubieta liburu dendan arratsaldeko 19:00etan eta maiatzaren 15ean Irunen Dunboako liburutegian. Hala ere, niretzat liburu honek aurrera jarraitzearen balio sinbolikoa du.
Naroa: Nire kasuan ere liburu hau une berezian iristen da, erditzear bainago. Liburua hilabete batzuk lehenago ateratzea zen nire hasierako ideia, baina prozesua espero baino gehiago luzatu da zuzenketen ondorioz. Asko gustatzen zait “eleberriak ez dira amaitzen, utzi egiten dira” dioen esaldia. Nik uste dut errepaso prozesu horretan hilabeteak bota ahal izango nituzkeela inoiz amaitu gabe. Azkenik, Liburuaren Nazioarteko Egunaren aurretik argitaratu behar da, eta, beraz, ahalik eta modurik onenean egin behar zaio aurre.
Erraza al da gaur egun liburu bat argitaratzea?
Itziar: Nik orain arte autoedizioaren bidez argitaratu dut dena eta oso ondo ezagutzen dut autoedizio tradizionala. Beste bide batzuk aztertzen ari diren ikasle asko ditudanez, proba egitea erabaki nuen, eta Amazonek funtzionatzen duela ikusi nuen. Amazon inprimategi eta banatzaile gisa erabili dut, horrela Latinoamerikako eta Estatu Batuetako merkatura iritsi naitekeelako. Horrela, mundu osoan zehar bana daiteke lehen minututik. Jakina, kostuak ere merkeagoak dira. Ni oso pozik nago leku guztietara iristeko aukera ematen dizulako, baina autoedizioa denez, ateak jo behar dira.
Naroa: Nik uste dut ez dagoela bide errazik. Hasieran, bide tradizionalaren alde egin nuen, eta bi argitalpen proposamen jaso nituen; hala ere, ez ninduten batere asetzen, legelari aditu batekin hitz egiterakoan konturatu bainintzen, onartzen banituen, horrek nire obraren kontrola erabat galtzea zekarrela. Nik uste dut idazten duen edonor idazletzat hartzen den garaian bizi garela, eta hasieran iruditzen zitzaidan autoedizio hitzak ez duela kutsu profesionalik. Aitzitik, bide hori aztertzeak hasieratik inplikatzeko aukera eman dit, eta horrek ere lan handiagoa eskatzen du. Lan karga handia da, baina baita desafio bat ere.
“Nik uste dut idazten duen edonor idazletzat hartzen den garaian bizi garela”
Naroa Gamazo, idazle hasiberria
Argitalpen berri bat besapean izanda, etorkizuneko sorkuntza posibleetan pentsatzen hasiak zarete?
Itziar: Orain uste dut lehenengo eta behin liburu hau bultzatu behar dela, ez dut nahi argitaratzeko presak ni menderatzea. Jakina, premia sentitzen dudanean, erdizka utzi dudan nobelari helduko diot berriro, edo beste bati ekingo diot. Baina liburuei denbora eman behar zaiela uste dut. Gaur egun hainbeste argitaratzen da ezen ez baitu denborarik ematen liburu horiek bizirik iraun dezaten eta jendearengana iritsi daitezen. Erakusleihoak oso denbora gutxian aldatzen dira, liburu dendei ez diete hornitzeko denborarik ematen eta jendea galdu egiten da izenburu artean. Gehien entzuten dena, beraz, distiratsuena eta hedabide handietan agertzen dena da. Azken batean, publikoa da mugitzen ari garenoi eusten diguna. Egile independente gisa, ezinbestekoa iruditzen zait musikariek egiten duten bezala bira bat antolatzea, liburua ateak irekitzen dizkiguten liburutegietan eta kultur etxe guztietan aurkeztu ahal izateko. Lehendabizi haziak erein behari dira, gero liburuak zugatik hitz egin dezan. Beraz, oraingoz niri dagokidana bultza egitea da.
“Liburuei denbora eman behar zaiela uste dut”
Itziar Sisitiaga, idazlea
Naroa: Guztiz bat nator Itziarren ikuspegiarekin, oso garrantzitsua iruditzen baitzait zarata egitea. Askotan oso lan konplexua izan daiteke eta horretarako ondo antolatu behar da, iheskortasunaren sareak saihesteko. Garrantzitsua iruditzen zait bakoitzak bere bidea ibili behar izatea norberak bere lekua aurki dezan, batez ere, nirea bezalako kasu batean, hasiberria bainaiz. Zeure burua ezagutarazteak publiko desberdinetarako sarbidea eman diezazuke, eta, horretarako, bizi zaren unean egoteak duen garrantzian sinesten dut. Hau da, oro har, zeure buruaren garaikide izatea. Nire bizi egoerarekin simil bat egitearren, seme bat ez da mundura ekartzea bakarrik eta soilik, baizik eta hura bere bizitzan zehar laguntzea ere badakar lotuta; liburuekin gauza bera gertatzen da.
