Tokiko Gobernu Batzarrak termak berreskuratzeko proiektua lizitatu du. Alkateak proiektu hau hiria bere ondare historiko-kulturala eta ingurune naturalak babesteko egiten ari den apustuaren barruan kokatu du: “gure ondarea berreskuratzea gure historiarekin konektatzea eta memoria egitea da”. Horretarako, alkateak azpimarrat du Irun bere ingurunean hiri paregabea bihurtzen duten lehen mailako elementuak dituela. “Izan ere, erromatarren garaitik (termak, Oiasso eta Santa Elena ermita) XX. mendera arte (Avenida zubia eta Gerra Zibileko gertaerak) doazen aztarnategiak ditugu”, gehitu du Santanok.
Santanok beste elementu bat jarri zuen balantzan: “Ondarea zaharberritzeko eta birgaitzeko apustu honek atea irekitzen du tokiko ekonomian eta enpleguan aukerak sortzeko. Helburua Irun turismo historiko eta kulturalaren mapan helmuga erakargarri bihurtzea da, hiriko jarduera-sektoreei etekina atera ahal izateko. Historia duen iragana, baliabideetan aberatsa da gure hirigunean, Ikust Alaia, Santa Elena ermita edo Gazteluzahar gaztelua bezalako eraikinekin, baita gure ingurune naturalean ere, Irugurutzetako labeak Aiako Harria parkearen atarian daudela “.
Termak berreskuratzeko proiektua
Oiasso museoak 2007ko ekainaren 21ean ireki zituen ateak, eskolako eraikin zaharra birgaitzeko eta barrutik egokitzeko lanak amaitu ondoren. Gaur egungo proiektuaren helburu nagusia hura handitzea da, Oiassoko antzinako termen erromatar aurriak agertu ziren alboko udal-lurzatian. Proiektatutako eraikinak 448,57 m²-ko barruko azalera erabilgarria du, eta diseinuaren bidez hainbat helburu bete nahi ditu:
- 1996an, Oiassoko terma erromatarren aztarnak aurkitu ziren Irungo Eskola Publiko Zaharren eraikinaren ondoko lursailean. Oiassoko asentamendu erromatarraren eta hura osatzen zuten eraikuntza tipologikoen karakterizaziorako garrantzi handiko hondakinak. Eraikinak aztarna delikatuak aire zabalaren kontra babesteko funtzioa betetzen du.
- Oiassoko museoaren handitzea eta erromatar aurrien erakusketa: Eraikinaren programa funtzionala hazten ari den eraikina, Oiassoko Erromatar Museoa, handitu egin da egikaritze-proiektu honek proiektatutako espazio berria sortuz. Espazio berriaren lurzoruan termak daudela aitzakiatzat hartuta, museo-ibilbidea zabaldu nahi da, horien gainetik flotatuz, eta, horrela, eraikin berriari aukera emango zaio museoko bisitariak gerturatzeko eta museoaren gainerakoan ikusgai dagoenaren trazekin elkarreragiteko.
- Aurrietara hurbiltzeko hiri-espazioa egokitzea: Funtsezko beste helburu bat proiektuaren eraikinaren ondoko hiri-espazioa Irungo hirigune historikoaren zati gisa eta, beraz, hiri-helmuga gisa ulertzea da. Horretarako, urbanizazio bat proiektatu da, Fermin Calbetonen urbanizazio berriaren zoladuretara eta Beraungo etxeko hareharrizko lauzetara egokitzen dena, eta aurrien ardatzak dituzten trazak proposatzen dira. Bestalde, eraikinak berak eskaintzen du hondakinetara hurbiltzeko aukera, erakusleiho moduko beirate handi batzuen eta beirazko zoladura zerrenda baten bidez, aurriak eraikinaren mugetatik haratago nola zabaltzen diren ikusteko aukera emanez.
Pasabide arin metaliko eta obalatu bat planteatzen da, aurrien mailatik goragokoa. Ibilbide hau museoaren atzeko irteeran hasten da, bi eraikinak puntu horretan lotuz, eta Juncal parrokiaren behaketa-plataforma bat, aurriak behatzeko beste plataforma zentral bat eta Sarasate kaleko plaza berriarekin lotzeko beste bat eskaintzen ditu, larrialdietarako irteera baten bidez. Lizitaziorako aurrekontua 2.950.678,43 eurokoa da, eta gauzatzeko epea 14 hilabetekoa.
Zentzu horretan, proiektua Europako deialdian aukeratutako bat izan zen, proiektuaren interesa azpimarratuz, Museoaren digitalizazioarekin batera, eta Irun Turismo Helmuga Adimendun bihurtzeko hainbat neurri (digitalizazioa, seinaleak, komunikazioa eta irisgarritasuna hobetzeko neurriak). Europako laguntzek emandako bi milioietatik, 1.490.000 euro birgaitze-proiekturako dira. Gainerakoa, aztarnategi honekin eta beste batzuekin lotutako digitalizazio-elementuei.
9 milioi hiriko ondareari erantzuteko
Jarduera horri esker, hiriak aurrera egin ahal izango du azken urteotan gure ondare historiko-kulturaleko elementuak birgaitzea, hobetzea edo berreskuratzea ahalbidetu duen kanpainan. Agintaldi honetan bakarrik 9 ‘6 milioi euro bideratu dira.
Jarraian, hirian ondare-interesa duten eta egun hauetan albiste izan diren edo izango diren eraikinen edo aztarnategien errepasoa egingo da:
- Urdanibiako monumentu-multzoa, jauregia, burdinola eta errota. Eusko Jaurlaritzaren jabetzakoa da, eta Udalak toki hori guztia hobetzeko eta Irungo hiriaren esku jartzeko eskatu du. Udalak ingururako sarbideak hobetu zituen, eta hurrengo urratsa da 1612ko multzo historiko hori irundarrek gozatu ahal izatea.
- Santa Elena baseliza. Nekropoli erromatarra, duela 2.000 urteko Irungo funtsezko elementua. Lanak amaitu berri dira aztarnategi hau bisitatzeko leku atseginagoa, irisgarriagoa eta erosoagoa izan dadin.
- Gazteluzarreko gaztelua. Espainiako Gobernuaren laguntzarekin, birgaitze-lanak amaitzear daude, eta laster izango da gai horren inguruko berririk, proiektu honekin San Martzialeko Batailarekin lotutako turismo-eskaintzan sartuko baita, 500 urte bete berri dituen honetan. Jarduketaren aurrekontua: 600.000 euro.
- Avenida zubia: Zubia birgaitzea, bi milioiko aurrekontua. Udalak berriro irekitzeko eskatu du. Hiriaren historia hurbileneko hamaika pasarteren agertokia.
- Ikust Alaia. Egiten ari diren lanak, hiriaren etorkizuneko museo gisa gaitzeko. Duela gutxi, GFAren laguntzarekin, fatxadak eta estalkiak hobetu ziren; gaur egun, eraikinaren barrualdea atontzeko lanak egiten ari dira. Guztira, ia bi milioi euroko aurrekontua.
- Sancho de Urdanibia Ospitalea, egungo Euskaltegia Menchu Gal Erakusketa Aretoa. Helburua hori hobetzea da, horretarako Europako funtsak aukeratuz.
- Irugurutzetako meategiak, erromatarren garaitik erregistratuta dagoen aztarnategi bat, aurreko urteetan hobetuz joan dena, interpretazio-zentroa egokituz, adibidez. Mahai gainean, kokagune hori Europako funtsei aurkeztea, espazioa sendotzen jarraitzeko, Aiako Harria parkearekin duen lotura hobetzeko.
- Emigrazio eraikina, San Migel auzoko garai baten ikurra. Estatuak lagata, aukera paregabeak daude hirian, bizitegi-erabilera konplexu bat izan baitezakete elkarteentzat eta elkarteentzat lokala duten bizilagunentzat, adinekoentzat eta auzoko jarduerentzat. Mandatu hori egin ondoren, fatxada hobetzeko obrak egin ondoren, gaur egun Irunvik 2 milioi eurotik gorako aurrekontuarekin lizitatu ditu lehen faseko obrak.
- Oteiza etxea: Kultur proiektu bat dago (Mugarte) idazten, Oteiza, Basterretxea eta Luis Valleti lotutako higiezinaren historia gordetzen duen zentro bihurtzeko. Oraingoz, ingurua hobetu dute eta olana bat jarri dute fatxada irudian gordetzeko.
- Udaletxea hobetzeko eta mantentzeko unean uneko lan esanguratsuak, leihoak (milioi erdi euro) eta Ducoureau jauregia berrituz.
