Apirilaren 8an Ijito Herriaren Nazioarteko Eguna ospatzen da. Kale Dor Kayiko eta Kera emakume ijitoen elkarteko ordezkariak Irungo Udaletxean izan dira gaur eguneko komunikatua irakurtzeko. Hortaz gain, urte askoren ostean, ijitoen zintzilikatu da udaletxeko balkoian.
Nuria Alzaga Gizarte Ongizateko ordezkariak ekitaldira hurbildu diren guztiei harrera egin die Irungo Udaletxeko bilkura gelan. Palmira Dual Jiménez eta Antonio Dual Gabarri Kale Dor Kayiko eta Kera elkarteen izenean eguneko komunikatuaren irakurketa egin dute. Palmira Dualek Ijito Herriaren Nazioarteko Egunari buruz adierazi duenez, “harro egoteko, aitortzeko eta gure kultura-nortasuna aldarrikatzeko eguna da, historia eta kultura propioa duen herria garelako, eta Euskadiko eta munduko kultura-mosaikoaren parte garelako”. Horrela, egun honen ospakizuna Irungo hiritar guztiekin partekatu nahi dutela adierazi dute.
Komunikabideen aurrean irakurritako komunikatuan Palmira Dualek Ijito Herriaren jatorria eta nortasunarekin loturiko elementuak azaldu ditu. Lehenik, Ijito Herriaren Nazioarteko Eguna ospatzeko apirilaren 8an ospatzearen zergatia azaldu du: “duela 53 urte, 1971ko apirilaren 8an, mundu osoko ijitoek Ijitoen I. Mundu Batzarra egin zuten Londresen, mundu osoko ijito-komunitateak bateratzeko eta herri gisa aitorpena lortzeko”. Biltzar horretan adostu zen “Djelem Djelem” izatea ijitoen ereserki ofiziala, ROM terminoa (pertsona askea esan nahi duena) erabiltzea ijitoek beren burua definitzeko, eta beren herria izendatzeko “Rom Herria” hitzak erabiltzea, eta baita ijitoen bandera zein izango zen.
Ereserkia, “Djelem Djelem”, Jarko Jovanovic musikari ijito jugoslaviarrak idatzi zuen. Palmira Dualen hitzetan “gure kultura bizirik mantendu duen gure izaera ibiltari eta nomadari eta gure herriaren genozidioari egiten dio erreferentzia, bigarren mundu gerran (“porraimos”)”. Ereserki honek erromatar herriaren jazarpena gogorarazten du nazien tropen aldetik.
Palmira Dualek ere ijito herriaren banderaren esanahia azaldu du komunikatuaren irakurketan. Bandera bi koloretako zerrendez osatzen da; urdina eta berea. Palmira Dualen hitzetan, “zerua bezain urdina, gure sabaia izan dena, belarra bezain berdea, zelaia, gure zorua izan dena”. Erdian gurpil gorri bat ageri da, ijitoak munduan zehar eraman dituen gurpila, Indiatik egindako bidea irudikatuz. Era berean, kolore gorriak isuritako odola ere islatzen du, eta banderako gurpilak Indiako banderak bezain beste erradio ditu, Ijito Herriaren jatorria gogoratzeko.
Bere irakurketaren amaieran, Palmira Dualek azaldu du, “harrotasun eta ospakizun egun honetan, gure ahotsa aldarrikatu eta altxatu nahi dugu geure burua ikusarazteko, gizarteari gogorarazteko lur honetan ere parte hartzen dugula eta lehen esan dugun bezala Euskal Herriko mosaiko parte kulturalaren garela”. Palmira Dualek Ijito Herriak mende askotan Espainiako estatua eta Euskal Herrian jasandako jazarpena salatu du, haien kontra onartutako 200 lege baino gehiago gogoratuz: “mihia moztu zaigu gure hizkuntza hitz egin nahi izateagatik, daukaguna, erromanesa, eta zoritxarrez hemen galduta dagoena, azken finean, desberdin janzteagatik, desberdin pentsatzeagatik, geure erritu eta ospakizun propioak izateagatik, geure tradizioengatik… jazarri gaituzte, abusu jasanezinak, gaur egungo egoerara eraman gaituztenak eta gure Erresistentziari esker, Romani Erresistentziari esker, gure kultura, gure Herria bizirik mantentzea ahalbidetu digute”.
Ijito Herriaren pertzepzioa
Antonio Dualek Eusko Jaurlaritzaren NEURTU 2022 azterlanak bildutako zenbait datu gogoratu ditu, euskal gizarteak Ijitoen Herriaz duen pertzepzioa erakusteko. Azterlanak agerian uzten du ljito Herriarekiko errezeloa, mesfidantza eta arbuioa, nahiz eta inkestatutako pertsonen % 91,2k aitortzen du ijitoekin inolako harremanik ez duela edo harreman gutxi duela. Dena den, Parte-hartzaileen %89k baino gehiagok adierazi du nahiago duela askotariko gizarte batean bizi, pertsonen jatorriari, kulturari, sinesmenei, orientazioari edo nortasunari dagokionez, edo aniztasuna hezkuntza-gai gisa sartzeko adostasun-maila % 79,5ekoa dela.
Antonio Dualek adierazi duenez, “egoera honen aurrean, guztion artean Irun justuagoa, kulturartekoa, askotarikoa eta errespetuzkoagoa eraikitzera gonbidatzen zaituztegu, elkar aberastu ahal izateko”. Horrela, ijitoen nortasuna errespetatzen duen eta gainerako pertsonei eskaintzen dizkien aukera berberak eskainiko dizkien gizartea eskatu du. “Gure Romanipen (identitatea) eutsi nahi diogu, eta ijito izaten jarraitu, harrotasunez eta duintasunez”, erantsi du Kale Dor Kayiko elkarteko ordezkariak.
Aitorpena eta errespetua
Komunikatuaren irakurketaren amaieran, Antonio Dualek errespetua eskatu du Ijito Herriarentzako, kulturarentzako, historiarentzako eta nortasunarentzako, horiek ere heterogeneoak baitira. “ljito guztiak ez gara berdinak, eta bidegabeki orokortutako estereotipoak eta aurreiritziak, eta gehienetan gizarte-bazterketarekin eta marjinazioarekin lotutako egoeretatik datozenak, min handia egiten digute eta nahi dugun eraldaketan aurrera egitea eragozten digute”, erantsi du Antonio Dualek.
KERA Emakumeen ljito Elkarteak eta Kale Dor Kayiko ljito Elkarteak Ijitoen historia, kultura eta nortasuna ikusarazteko jarduerak garatzen dituztela gogoratu dute. Jarduera hori “gure errekonozimendu soziala lortzeko eta gure Herriak pairatzen dituen eta gizartearen gainerakotik baztertzen gaituen desberdintasunak gainditzeko oinarria” direla azaldu du Antonio Dual Kale Dor Kayiko Elkarteko ordezkariak. “Azkenik, aukera honetaz baliatzen gara elkar ezagutzeko eta aitortzeko prozesu honetan laguntzeko, kulturen arteko bizikidetza hobetzeko eta Irun benetan inklusiboa izateko, non herritar guztiek aniztasuna eta bizikidetza normaltasunez biziko dituzten”, hitzak erabili ditu Antoniok komunikatuaren amaieran.
