Susana Ferreira artistak artea eta arkitekturarekiko zaletasuna elkartzen ditu bere lanetan. Txingudi ikastolaren inguruan egindako proiektuari esker hainbat sari irabazi ditu, tartean 2017. urtean Adour-Bidasoa saria. Berriki, LXXXII. Centelles pintura saria jaso du Irungo Aduana Zaharraren inguruan egiten ari den proiektuari esker. Artista irundarrak bere bizitzaren errepasoa egin du, bere ibilbidean zehar artea ikusteko eta egiteko modua nola eraldatu den gogoratuz.
Noiz hasi zinen arteaz interesatzen?
Txiki-txikitatik. Nire lehen koadroa 10 urte nituenean egin nuen. Margotzen hasi nintzen Arrecubietarekin, eta, ondoren, Javier Sagarzazurekin margotzen jarraitu nuen hainbat urtez. Ondoren, Carmen Maurarekin ere ikasteko aukera izan nuen, berak emandako biluziari buruzko ikastaro bat eginez. Esan behar dut nire ikasketek, arkitektoa naizenez, asko lagundu didatela nire arkitektura eszenak marrazten. Pinturaren aldeko apustua egitea erabaki nuenean, 2014tik aurrera, Alejandro Quincocesen pintura tailerrera joan nintzen nire prestakuntza zabaltzen jarraitzeko.
“Nire lehen koadroa 10 urte nituenean egin nuen”
Erraza izan zen artearen bidetik jotzea arkitektura alde batera utzita?
Arkitektura ikasketak amaitu eta urtebetez lan egin nuenean, neure pintura estudio propioa muntatzea erabaki nuen. Izan ere, pintura nire bizitzan zehar beti lagun izan dudan zerbait da. Beraz, uste dut zure zaletasuna eta lana uztartzea mundu guztiak bilatzen duela.
Zure koadroek argi eta garbi erakusten dute, arteaz gain, arkitekturarekiko duzun interesa.
Bai, arkitekturarekiko nire pasioa nire koadroetan islatzen saiatzen naiz beti, baina beti gogoeta bat eginez. Adibidez, Txingudi Ikastolako seriea egin nuenean, isiltasuna, lasaitasuna, hormigoi formak eta espazio hutsak islatu nahi nituen nire lanetan. Orain, Irungo Aduana Zaharrean zentratutako proiektu berri batean ari naiz lanean. Proiektu honen bidez, gure iraganaren historia jaso nahi dut, eta, aldi berean, hondakinen hausnarketa egin.
Denbora honetan guztian, zure pintatzeko estiloa asko aldatu dela esango zenuke?
Bai. Ni errealistagoa izaten hasi nintzen. Sagarzazurekin margotzen aritu nintzenean ere nire estiloa askeagoa zen, oraindik ere nire hastapenak baitziren. Carmen Mauraren eskutik asko ikasi ahal izan nuen lerroaren eta formen garbitasunaz. Hain zuzen ere, nire karrera amaierako proiektua Granadako Alhambrari buruzkoa izan zen. Argia eta itzala bideratzen zituen serie piktorikoa izan zen, oso marrazki garbi eta zehatzarekin, hau da, oso errealista. Hortik aurrera krisi bat izan nuen, eta nire estiloa guztiz aldatu nahi izan nuen, eta testurak bilatzen hasi nintzen. Horrela iritsi nintzen Alejandro Quincocesen eskuetara eta gauzak ikusteko modu berri bat erakutsi zidan, abstraktutik konkretura joatea. Hark nire koadroen materiaz pentsarazi zidan, nik inoiz erreparatu ez nion zerbaiti, ordura arte askoz lauagoak baitziren. Horrela iritsi nintzen Txingudi Ikastolara, non materia azpian zegoen baina bigarren planora pasatzen zen, garrantzitsuena formak eta argiak eta itzalak baitziren. Orain, berriz ere, beste prozesu piktoriko batean murgilduta nago, eta garrantzi handia ematen diot berriro materiari.
“Izan ere, pintura nire bizitzan zehar beti lagun izan dudan zerbait da”
Zure benetako estiloa zein den jakiteko, gauza asko probatu beharko dituzu, ezta?
Nire ustez, artistak, pertsonek bezala, eboluzionatu egin behar du. Eboluzionatzen ez badugu, ez gara hazten. Iruditzen zait ezinezkoa dela gauzak modu berean ikustea 30 urte dituzunean eta 40 edo ia 50 urte dituzunean. Nire ustez, bilakaera hori pinturan ere nabaritu behar da.
Beste artista batzuek ez bezala, badirudi ez diozula hainbeste denbora eskaintzen paisajismoari.
Askotan, zurruntasun arkitektonikotik ihes egin nahi dudanean, gauza askeagoren bat edo inguruko paisaiak margotzen saiatzen naiz. Hondarribiko edo Hendaiako paisaiak margotzeko joera dugu beti, baina niri arkitektura margotzea da gehien gustatzen zaidana. Noizean behin, familiaren erretratua margotzeko eskapadaren bat egiten dut, baina beti inguru hurbila bilatuz. Ez zait gustatzen ezagutzen ez dudana margotzea.
“Orain, Irungo Aduana Zaharrean zentratutako proiektu berri batean ari naiz lanean”
Artista gisa, nola antolatzen duzu zure lan denbora?
Nire lana proiektutan banatzen dut. Ditudan entrega daten arabera antolatzen gara. Adibidez, Txingudi Ikastolaren proiektua 2017an egin nuen eta 2021ean itxi nuen Amaia Kultur Etxean egin genuen erakusketa batekin. Proiektu berri hori 2021ean hasi nuen lehen lanarekin, eta 2023an amaitu nuen. Proiektu horren barruan bukatu gabeko hainbat obra ditut. Proiektu piktorikoan egiten dudan lana ez da oso ona lana amaitutzat ematen dudanean. Orain, adibidez, datorren urterako erakusketa baterako data daukat, horregatik dagoeneko entrega data bat daukat buruan.
Zer proiektu dituzu orain esku artean?
Obra asko hasiak eta bukatu gabe nituela, eta Espainiako pintore onenek erakusten duten kultura aretoa bisitatzen ari nintzela, erakusketa bat antolatzea bururatu zitzaidan. Aretoa eskatu nuen, eta 2026ko martxorako data eman zidaten. Bestalde, Bartzelonan eman berri didaten sariaren harira, Centelles herrian erakusketa bat egiteko aukera izango dut eta hori ekainean izango da. Beraz, orain hasiak ditudan lanak amaitzen joan behar naiz, erakusketa horietan erakutsi ahal izateko. Era berean, laster Donostiako galeria batean erakusketa bat egiteko aukera izango dudala uste dut.
Nola sentitzen zara zure lan bat saritua izan dela esaten dizutenean?
Egia esan, oso ondo. Nire kasuan, nik ez dut oso galeria handietan erakusten, noizean behin bakarrik saltzen dut obraren bat, eta nik ematen ditudan pintura eskoletatik bizi naiz. Egoera honek aukera ematen dit zein proiektutan lan egin nahi dudan erabakitzeko. Horrek askatasuna ematen dit beste pertsona batzuek ez duten askatasunarekin sortzeko, galeria batekin konprometituta egon gabe. Egia ere bada koadro bat egiten dudanean lehiaketara aurkeztea gustatzen zaidala. Zorionez, sari bat baino gehiago jaso dut eta horrek, zalantzarik gabe, proiektua aurrera eramateko poztasuna dakarkit. Adibidez, Txingudi Ikastolako proiektuari esker errekonozimendu asko jaso ditut, proiektuak erakusketa garrantzitsu askotan parte hartu baitu. Joan den urtean Donibane Lohizuneko Pintura Saria eman zidaten. Aurten Bartzelonan Centelles-en saria jaso berri dut, eta horrek motibazio handia eman dit, Irungo Aduana zaharraren proiektuarekin lanean jarraitzeko.
“Egoera honek aukera ematen dit zein proiektutan lan egin nahi dudan erabakitzeko”
Orain arte jasotako sari guztien artean, zeinek egin dizu ilusiorik handiena?
Gehien baloratzen dudana 2017an jaso nuen Adour-Bidasoa da. Irungoa izanik, uste dut hori zela nire bizitzako helburuetako bat, Irunen margotzen dudalako eta jendeak hemen ezagutzen nauelako. Horregatik, ilusio handia ematen du hemengo pintura lehiaketa bat irabazteak, eta ez hainbeste BBVA edo Valdepeñasekoa bezalako ospetsuago batek. Irabazteko zortea izan dut, eta orain beste helburu batzuk ditut. Iaz Valdepeñaseko erakusketan egon nintzen. Nazioarteko erakusketa bat da, eta bertan egon ahal izatea bakarrik sari bat iruditzen zait. Beraz, orain sari handi bat irabazteko asmotan hasiko naiz.
“Horregatik, irakaskuntza eta sortzen jarraitzeko denbora uztartu ahal izatea da niretzat egokiena”
Aipatu duzun bezala, irakaskuntzan ere aritzen zara. Erraza al da ikasleei zure ezagutzak helaraztea?
Irakaskuntzaren barruan, niri gehien gustatu zaidana zuk egiten dakizun zerbait irakatsi ahal izatea da. Zoragarria iruditzen zait, ekarpen handia egiten baituzu, baina ikasleek zuri ere egiten dizute ekarpena. Horregatik, irakaskuntza eta sortzen jarraitzeko denbora uztartu ahal izatea da niretzat egokiena. Horrela, ikasleen bidez aberasten jarraitzen duzunez, zure inguruko jendearekin egitea gustatzen zaizun zerbait partekatzen duzu, eta zuk ere zure ezagutza emateko aukera duzu.
Desberdina al da haurrei edo helduei irakastea?
Adin jakin batetik aurrerako haurrekin, 10 edo 11 urtetik aurrerakoekin, helduekin erabiltzen dudan prozesu piktoriko bera erabiltzen dut. Gero, egia da pertsona bakoitzak bilakaera desberdina duela, eta egia da adinekoak askoz ere zorrotzagoak direla. Hala ere, badira pazientziarik ez duten eta emaitza azkarrak ikusi nahi dituzten haurrak ere, errazago aspertzen direlako. Helduen artean, urte asko daramatzan jendea daukat nirekin margotzen, eta horrek haien bilakaera ikusteko aukera eman dit. Haur batzuek puntu batera iritsita utzi egiten dute ikasketengatik, baina batzuek gero berriz ekiten diote.
Gaur egungo gizartean artea behar bezala baloratzen dela uste duzu?
Nire ustez, pena da artea behar bezala ez baloratzea. Gaur egun, egia da estetika asko baloratzen dela, eta adibidez, etxearen irudia. Gauzak ondo datozkigulako erosten ditugu, eta etxean daukagunarekin nahikoa da, baina datorren urtean agian nekatu naizenez zu ikusteaz, ez dut diru askorik inbertitzen horretan. Horretarako dirurik ez dagoenez, pena da elaborazio prozesu luzeetan lan egiten dugunok atzean inbertitutako denbora eta ahalegin guztia ez baloratzea. Egia da agian batzuek ez dutela dirurik, baina beste batzuek ez dute horretan inbertitu nahi.
“Nire ustez, pena da artea behar bezala ez baloratzea”
Zer erronka dituzu etorkizunari begira?
Hasiera batean, ikasten eta eboluzionatzen jarraitzea da nire helburua. Zalantzarik gabe, gehien nahi dudana egiten dudanaz gozatzen jarraitzea da.
Susana Ferreira
Susana Ferreirak txikitatik erakutsi zuen artearekiko interesa. 1989. eta 1995. urteen artean Javier Sagarzazu margolariarekin formatu zen. Jarraian, 1996. eta 1998. urteen artean biluzi ikastaroa egin zuen Carmen Mauraren gidaritzapean. Bitarte horretan, 1994. Eta 2002. urteen artean arkitektura ikasketak egin zituen Donostian. Unibertsitate ikasketak amaitu zituenean pintura eskolak ematen hasi zen bere akademia propioan. 2014tik 2019ra bitartean berriz Alejandron Cincocesen pintura tailerrera joan zen bere prestakuntza zabaltzen jarraitzeko.